Б.Бямбасайхан ба Дубайн гэрээ
С.САРУУЛ
2015 оны тавдугаар сарын 21-нд Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэг Арабын Нэгдсэн Эмират улсад айлчлаад Чингис хаан олон улсын нисэх буудалд буунгуутаа хэвлэлийн бага хурал зарлаж байв. Тэрээр "Арабын Нэгдсэн Эмират Улсад хийсэн айлчлалаас аяны богц дүүрэн ирлээ. Оюутолгойн төслийн далд уурхайн бүтээн байгуулалт, санхүүжүүлтийн төлөвлөгөөнд Дубай хотноо гарын үсэг зурлаа. Улаанбаатар хот, Өмнөговь аймаг, Сингапур, Лондон хотод хэлэлцээрүүд үргэлжилж Дубайд дууссан. Дэлхийн санхүү, эдийн засгийн том төв Дубайд Оюутолгойн төсөл үргэлжлэх шийдвэр гарсан нь олон улсад хурдтай цацагдлаа” хэмээж байв. Тэгвэл өнөөдөр Дубайн гэрээний асуудлыг хууль хяналтын байгууллагууд шалгаж эхэллээ. Тухайн үед "Эрдэнэс-Монгол” компанийн гүйцэтгэх захирлаар ажиллаж байхдаа Дубайн гэрээнд биечлэн гарын үсэг зурсан Б.Бямбасайханыг АТГ-аас өчигдөр баривчиллаа. Түүнчлэн Б.Ариунсанг АТГ-аас мөн баривчилжээ. Ч.Сайханбилэг Засгийн газрыг тэргүүлж байхдаа Дубайн гэрээнд гарын үсэг зурахад Монгол Улсын сайд бөгөөд ЗГХЭГ-ын даргаар С.Баярцогт, Сангийн сайдаар Ж.Эрдэнэбат, Татварын ерөнхий газрын даргаар Б.Ариунсан ажиллаж байсан юм. Ийнхүү Дубайн гэрээг үзэглэхэд төрийн өндөр албан тушаал хашиж байсан хүмүүсийг АТГ-аас шалгаж эхэллээ. Үүнтэй холбогдуулан Дубайн гэрээг үзэглэхтэй холбогдуулан хэн юу хэлж, ямар мэдэгдэл хийж байсныг тоймлон хүргэж байна. Мөн Дубайн гэрээ Монголд ямар ашигтай талаар Ерөнхий асан Ч.Сайханбилэгийн мэдэгдлийг хүргэж байна.
Оюутолгойд хутгалдах шаардлагагүй
Ч.Сайханбилэг (Ерөнхий сайд асан)
-Өнөөдрөөс эхлээд Оюутолгой эдийн засаг болон компани хоорондын асуудал болно. Тиймээс улс эх орноо боддог л юм бол өнөөдөр улстөрчид Оюутолгойн асуудалд хутгалдах шаардлагагүй. Одоо Оюутолгойг зүгээр л орхих хэрэгтэй ийм цаг ирсэн. "Эрдэнэт үйлдвэр”-тэй адилхан Оюутолгой гэдэг ийм том бүтээн байгуулалт, энэ том үйлдвэр маань өөрөө үргэлжлүүлж ажиллах шаардлагатай болсон. Оюутолгойн далд уурхайг эхлүүлэхтэй холбогдуулаад хэд, хэдэн зүйлүүдийг хэлье. 2009 оны хөрөнгө оруулалтын гэрээг хөндөх асуудал аль аль талаасаа тавигдаагүй. Мэдээж аль, аль талд нь хөрөнгө оруулалтын гэрээнд нэмэлт өөрчлөлт оруулах хүсэлт байгаа. Энэ хэлэлцээрийн явцад хөндөгдөөгүй. 2009 оныхоо гэрээг үндэслэж явсан. Далд уурхайг эхлүүлэх үндсэн асуудлуудаа ярилцсан. Хоёр тэрбумын хэтрэлтийн асуудлыг 2009 оны ТЭЗҮ-ээр ярьдаг. Бид аль, аль талаасаа ярьсаар байгаад 1.2 тэрбумын ТЭЗҮ-ийн хэтрэлт дээр удирдлагын зардлын төлбөр төлье, бусад дээр нь төлөхгүй гэдэг дээр хоёр тал тохиролцсон байгаа. Монголын талд ашигтай болсон бас нэг зүйл бол удирдлагын менежментийн зардлыг зургаан хувиар тогтоосон байсан. Үүнийг далд уурхайн бүтээн байгуулалтын үйл явц үргэлжлэх долоон жилийн хугацаанд гурван хувь дээр буулгаж барихаар тохиролцож чадсан. Дараагийн нэг асуудал бол бүх зардлыг Монголын тал хянах бололцоотой болж байгаа. Хоёр талаасаа хоёр, хоёр хүн оруулсан. Монголын талын хүн ахлаад одоо цаашид Оюутолгойн уурхай дээр хийх бүх зардалд хоёр тал болон Монголын Засгийн газар өөрийнхөө хяналтыг тавих бололцоотой болсон. Та бүхэн 53:47 гэсэн тоог байнга сонсож байсан байх. Монголын тал энэ төслийн хуучин 53 хувь, "Рио тинто”-гийн тал 47 хувийг авна гэсэн зарчим өмнө нь ямар нэгэн баримт бичгэн дээр огт засагдаагүй байсан. Одоо бид далд уурхайг эхлүүлэх төлөвлөгөөндөө энэ заалтыг албан ёсоор тусгасан байгаа. Хоёр талаас бүх тооцоонуудаа нэгтгэсэн.
2015.05.21
Ч.Сайханбилэгийг огцруулна
Г.Уянга (Ерөнхийлөгчийн зөвлөх)
-Анх Оюутолгойн гэрээг байгуулахад гэрээн дээрээ дөрвөн тэрбум доллар шаардагдана гэж заасан. Харин засвартайгаар хүлээн авсан ТЭЗҮ-д 5.1 тэрбум долларын хөрөнгө оруулалт шаардагдана гэж тусгасан. Үүнд ил уурхай, далд уурхайн 1.5 тэрбум доллар, баяжуулах фабрик, хаягдлын аж ахуй, цахилгаан станц, дэд бүтэц, эзэмшигчийн зардал, шууд бус зардал, валютын ханшны зардал, бусад эрсдэл гэх мэт бүх эрсдэлийг тооцоолсон. Гэтэл дахиад зөвхөн далд уурхайд зориулж 4.7 тэрбум доллар зарцуулна гэж байна.
Үүний 34 хувийг монголчууд бид төлнө. Оюутолгой анхны хөрөнгө оруулалтын 5.1 тэрбум доллараа нөхөөд дуусмагц Монголын тал 51-ээс доошгүй хувийг эзэмших ёстой гэсэн шийдвэрийг УИХ гарсан байхад Засгийн газар нэмж өр тавих асуудлыг ганцаараа шийдвэрлэж байгаа нь эрх мэдлээ хэтрүүлсэн хэрэг гэж үзэж байна. Ч.Сайханбилэг Ерөнхий сайд болох үед би Оюутолгойн гэрээг муу явуулбал өөрийн биеэр өргөн барина гэж хэлсэн. Тиймээс би өнөөдөр Ерөнхий сайдыг огцруулах саналыг гаргаж байна.
2015.05.20
Баялгийн мөнгө орж ирэхгүй
Ц.Даваасүрэн (Эрчим хүчний сайд)
-Хөрөнгө оруулалтын дүнг УИХ-ын зөвшөөрөлгүйгээр нэмэгдүүлж Оюутолгойн далд уурхайн бүтээн байгуулалтын гэрээнд гарын зурсан байна. Оюутолгой үр ашиггүй байгааг та бид мэднэ. Тиймээс Оюутолгойн үр ашгийг дээшлүүлэх асуудал яригдсангүй. Нийт борлуулалтын 4-5 хувь Монголд үлдэж байна. Бидэнд баялгийн мөнгө орж ирэхгүй, дусал шиг 4-5 хувь л орж ирж байгаа. Энэ бол буруу юм. Оюутолгой хөрөнгө оруулалт биш зээл шүү. Бид анхны хөрөнгө оруулалтын зээлээр өдөрт нэг сая ам.долларын зээлийн хүү, төлбөр төлж байгаа. Гаднынхан аймшигтай тархи угаадаг юм байна. Ашиггүй гэрээг ахиад нэг шат ахиуллаа. "Оюутолгой” компанитай байгуулсан Хөрөнгө оруулалтын гэрээнд 2017 оны долоодугаар сараас өөрийн эрчим хүчний нийт хэрэгцээгээ зөвхөн дотоодын эх үүсвэрээс бүрэн хангах үүргийг хүлээсэн. Гэтэл яагаад өнгөрсөн оны долоодугаар сараас эрчим хүчээ авч эхэлсэнгүй вэ гэдэг асуудал гарч байгаа юм. Тэгвэл Өмнөд бүсийн эрчим хүчний салбарт хамтран ажиллах гэрээ хэмээх хууль зөрчсөн гэрээнээс болж эрчим хүчээ аваагүй.
2015.05.21
С.Ганбаатар: Дубайн гэрээ хийгдвэл Монгол Улс өрийн барьцаанд газар нутгаа өгнө
МАХН-ын дэд дарга С.Ганбаатар тухайн үед УИХ-ын гишүүн байхдаа Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэгийн Арабын нэгдсэн Эмират улсад үзэглэсэн Оюутолгойн далд уурхайн санхүүжилтийн гэрээг ажил урагшлуулсан бус ухраасан зүйл болсон талаар мэдээлэл хийж байв. Тэрээр "Монгол Улсад дараах хор уршиг тарихаар байна гэв.Тус гэрээний 4.4-т зааснаар 2010, 2011, 2012, 2013, 2014 оны санхүүгийн тайланг Сангийн яам тав хоногийн дотор баталгаажуулахыг тулгасан байна. Үүний цаана Монгол ойролцоо тооцоогоор зургаан тэрбум ам.долларын хохирол хүлээх болж байна. Тус гэрээ батлагдсанаар хөрөнгө оруулалт нэртэй өндөр хүүтэй зээл авч, зээл, зээлийн хүүгийн зардал өсч Оюутолгой төслөөс Монголын талын авах ногдол авах ашиг 2048 он хүртэл 0 хувь болох ба татвар ногдох орлого буурна. Үндсэндээ 8.1 тэрбум ам.долларын зээлийн өр, барьцаанд Монгол улсын газар нутаг, ашигт малтмалын орд тавигдах эрсдэл учрахаар байна. Гэрээ нь хэрэгжиж эхэлбэл Рио Тинто хөрөнгө оруулагч биш зээл зуучлагчийн үүргээ биелүүлж,Монголын ирээдүй давхар өр, зээлийн барьцаанд орж газар нутгаараа дэнчин тавьж, ашигт малтмалынхаа үр өгөөжийг хүртэх хугацаа улам илүү үргэлжлэх болно. Мөн манай улсын төсвийн уналттай байдлыг ашиглан тэнцвэргүй нөхцөл бүхий тулгалтыг гэж байна” гэлээ. УИХ-ын гишүүн С.Ганбаатарын хувьд тус гэрээг хийгдэхээс өмнө Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэгт албан бичиг хүргүүлж, "Гарын үсэг зурах гэж буй гэрээгээ сайн судалж үзнэ үү” хэмээн хүсч байсныг энэ үеэр хэлж байв.
2015.06.25
МАХН-МҮАН-ын Шударга ёс эвслийн бүлэг Дубайн гэрээгээр нээллттэй хэлэлцүүлэг хийхийг шаардав
2015.06.05
МАН Дубайн гэрээг шалгах Ажлын хэсэг байгуулав
Засагт хамтарсан МАН-ынхан "Дубайн гэрээ”-г шалгах ажлын хэсэг байгуулсан юм. Гишүүн Ч.Хүрэлбаатар, Б.Чойжилсүрэн, Оюутолгойн ТУЗ-ийн Монголын талын гишүүнээр ажиллаж байсанУул уурхайн дэд сайд Г.Тэмүүлэн нарын багтсан ажлын хэсэг дүгнэлтээ урьдчилсан байдлаар гаргаж бүлэгтээ танилцуулсан байна. Уг урьдчилсан дүгнэлтэд, "Дубайн гэрээ”-гарваад зүйлээр Монголд хохиролтой, Монголын эрх ашгийг зөрчиж байна гэж үзсэн байна. Ажлын хэсгийн дүгнэлтэд ".Энэ "гэрээ”-гээр 4.2 тэрбум долларыг гаднын банкуудаас авах болж байгаа. Ерөнхий сайдын тайлбар хийгээд олон нийт уг 4.2 тэрбум долларыг далд уурхайн бүтээн байуулалтад зориулж Оюутолгой компани авна гэж ойлгож байгаа. Гэтэл "Дубайн гэрээ”-гээр бол 4.2 тэрбум долларыг Оюутолгой төсөлд бус, "Рио Тинто” компанид татан төвлөрүүлж ашиглахаар тусгажээ. Энэ нь Монголд хохиролтой бөгөөд, уг зээлийг Рио Тинто ”толгой компани” гэдгээр өөр дээрээ авч зарцуулаад хүү, хураамжийг нь Оюутолгой ХХК төлөхөөр болжбайгаа нь олон улсын дүрэм журам, бизнесийн хэм хэмжээнээс давсан үйлдэл гэж ажлын хэсэг дүгнэжээ. Оюутолгой компанийн нэрээр авч байгаа учраас уг зээлийн 34 хувийг Монголын тал төлөх юм. Оюутолгой компанийн нийт хөрөнгийн 34 хувийг Монголын Засгийн газар эзэмшдэг. Тийм учраас Засгийн газрын хөрөнгийг барьцаалах болбол УИХ-аас заавал зөвшөөрөл авах тухай хуулийн хэд хэдэн заалт байдаг юм байна. Гэтэл энэ зөвшөөрлийг авалгүйгээр УИХ-ын бүрэн эрхэнд халдаж Оюутолгойн компанийн хөрөнгө, ашиглалтын тусгай зөвшөөрлийг барьцаалан зээл авахаар болсон нь хууль зөрчсний дээр Монголын талыг эрсдэлд орууллаа гэжээ.Өөрөөр хэлбэл, Монголын парламентын мэдэх асуудлыг УИХ-ын өмнөөс "Эрдэнэс-Оюутолгой” компани шийдэж байгаа нь хуулийн зөрчил болсон бололтой. 2010 онд баталсан ТЭЗҮ-гээр бол Оюутолгой төслөөс Монголын талын хүртэх өгөөж нэрлэсэн үн цэнээр 53 хувь гэж байжээ. Харин сая "Дубайн гэрээ”-гээр нийт үр өгөөжийн 53 хувь гэж томъёолсон нь Монголын талын хүртэх өгөжийг тодорхойгүй болголоо гэсэн байна” гэж мэдэгдэж байв.
2018.02.21
Дубайгаас ирэхэд нь л мэдсэн
Л.Эрхэмбаяр (АН-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга асан)
АН-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Л.Эрхэмбаяр цахим хуудсандаа "Дубайн гэрээг ардчилсан намд хэлээгүй. Ч.Сайханбилэг өөрөө явж хийсэн. Би намын Ерөнхий нарийн бичгийн байсан үе. Дубайгаас ирэхэд нь л мэдсэн юмдаг. З.Энхболд дарга ч тийм л болов уу гэж таамаглаж байна. Засгийн газрын шийдвэрийн зөв, бурууг тэргүүн нь, салбар хариуцсан сайд нь шууд хүлээдэг байх ёстой. Дубайн гэрээ сайн бол гавьяаг нь саар бол хариуцлагыг Ч.Сайханбилэг үүрэх учиртай. Аливаа буруу шийдвэрийг намаараа талцаж өмгөөлж хамгаалдаг муу зуршлыг улстөрийн намууд, гишүүд дэмжигчид халах цаг нь болчихлоо. Алийн болгон намын далбаан дор мууг хаацайлах вэ. Өмнө нь хийж байхгүй яасан юм гэсэн олон коммент бичигдэх нь ойлгомжтой. Тийм бодолтой иргэдэд зориулж хэлэхэд улс төрийн намуудад гүйцэтгэх эрх мэдэл байдаггүй юм. Шийдвэрийг /мөнгийг/эцсийн эцэст Ерөнхий сайд, салбарын сайд, нэгдүгээр гарын үсэг зурж байгаа томилогдсон эрх мэдэлтнүүд гаргадаг юм. Хариуцлагыг тэдэнтэй шууд халзагнаж тооцох ёстойг иргэд олон түмэн мэдтүгэй гэж бодном. Буруу шийдвэр гаргагчид шийдвэрээ аль болох улс төр болгож төөрөлдүүлэх, намаар хамгаалуулах, нам тэгсэн ингэсэн гэж бухах нийтлэг хандлагатай” гэсэн байна.
2018.02.19
Хууль зөрчсөн зүйл байхгүй
Б.Бямбасайхан ("Эрдэнэс-Монгол” ХХК-ийн гүйцэтгэх захирал асан)
-Оюутолгойн гүний уурхайн бүтээн байгуулалт, санхүүжилтийн төлөвлөгөө нь анхны Хөрөнгө оруулалтын гэрээнд ямар ч өөрчлөлт оруулаагүй, харин тодотгосон. Уг төлөвлөгөөний 8.3-т "Энэхүү төлөвлөгөөг Монгол Улсын хууль тогтоомж, 2009 онд УИХ-аар батлуулсан Хөрөнгө оруулалтын гэрээ болон хувь нийлүүлэгчдийн гэрээний хүрээнд зохицуулж, тайлбарлана” гэж тусгасан байгаа. Анхны Хөрөнгө оруулалтын гэрээнд Засгийн газрын гишүүд гарын үсэг зурсан, харин энэхүү төлөвлөгөөнд Хувь нийлүүлэгч аж ахуйн нэгжүүд гарын үсэг зурсан
2016.01.21
"ОЮУТОЛГОЙ” ХЭЗЭЭ АШИГТАЙ АЖИЛЛАХ ВЭ ГЭДГЭЭС ИХЭЭХЭН ШАЛТГААЛНА
ЖАН СЕБАСТЬЯН ЖАК ("Рио Тинто” группийн гүйцэтгэх захирал)
-Бизнесийн байгууллага хувь нийлүүлэгчид ногдол ашиг тараахын тулд ашигтай ажиллаж эхлэх ёстой. Өнөөдрийн байдлаар Оюутолгойд долоон тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулаад байна. Үүнээс гадна гүний уурхайд таван тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулсан. Хувь нийлүүлэгчдийн сонирхол ижил. "Оюутолгой” аль болох богино хугацаанд ашигтай ажиллаж хувь нийлүүлэгчдэд ногдол ашиг тараах ёстой. Нөгөө талаас Монгол Улсын Засгийн газар энэхүү төслийн 34 хувийг эзэмшихдээ өөрийн хувь эзэмшилд ногдох хөрөнгө оруулалтыг хийгээгүй. Харин ирээдүйд олох ногдол ашгаасаа төлөх сонголт хийсэн.
Гүний уурхайн бүтээн байгуулалтыг хийхийн тулд олон улсын санхүүгийн байгууллагуудтай хамтран төслийн санхүүжилт босгосон. Энэхүү төслийн санхүүжилт гаргасан байгууллагууд зээлээ эргүүлж авна шүү дээ. Зах зээлийн хүчин зүйлсээс их хамаарна. Нөгөөтээгүүр "Оюутолгой” компани хэзээ ашигтай ажиллах вэ гэдгээс ихээхэн шалтгаална. Монгол Улсад өнөөдөр эл төсөл шууд болон шууд бус утгаар өгөөжөө өгч байгааг дахин хэлье. Асуудалд том зургаар, алсын хараатай хандах хэрэгтэй гэж бодож байна. "Оюутолгой ч дэлхийн хэмжээний уурхай болгосны дараа хувь нийлүүлэгчид өгөөж егөх асуудлыг хөндөх нь зүйтэй болов уу.
2017.10.04
Дубайн гэрээг шалгана
Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх: Оюутолгойн асуудлаархи Дубайн гэрээг шалгаж үзнэ. Үнэхээр хууль бус зүйл байгаа бол хууль, олон улсын гэрээнд нийцүүлэх ёстой гэж бодож байна. Тавантолгойг эдийн засгийн эргэлтэд оруулна. Гэхдээ эцсийн шийдвэрийг УИХ-аар гаргуулна.
Эх сурвалж: www.polit.mn
