Шатахууны үнийн нэмэгдэл иргэдийн амьдралд нөлөөлж эхэлжээ
Иргэдэд хүнд цохилт болж, "тамирдуулдаг" ганц зүйл бол үнийн өсөлт. Тодруулбал, өргөн хэрэглээний бараа, бүтээгдэхүүн болон шатахууны үнэ, валютын ханш улмаар цахилгаан, дулааны үнэ нэмэгдэх явдал юм. Гэтэл бид шинэ долоо хоногийг өргөн хэрэглээний барааны үнэ нэмэгдсэн таагүй мэдээтэй угтлаа. Үүний шалтгаан нь, шатахуун болон ам.долларын үнэ ханшийн өсөлт байв. Тодруулбал, өнгөрсөн амралтын өдрүүдэд шатахуун импортлогч компаниуд жижиглэнгийн шатахууны үнээ 60-100 төгрөгөөр нэмэгдүүлсэн. Нөгөө талд ам.долларын төгрегтэй харьцах ханш чангарч 2570 төгрөгт хүрсэн нь өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүний үнэ нэмэгдэх гол шалтгаан нөхцөл болов. Харин шатахуун импортлогчдын хувьд дэлхийн зах зээл дээр газрын тосны үнэ нэмэгдэж байгаагаас шалтгаалан жижиглэнгийн үнийг нэмэх нөхцөл үүссэн гэж мэдэгдэж буй. Энэ бүхний эцэст иргэдийн түрийвч хоосорч, улмаар хоногийн хоолоо залгуулж чадахгүйд хүрч, эцэст нь ядуу айл өрхийн тоог нэмэгдүүлэх эрсдэл тулгарч байна.
ТАЛХ, НАРИЙН БООВНЫ ҮНИЙГ НАЙМДУГААР САРД НЭМСНЭЭС ХОЙШ ӨӨРЧЛӨӨГҮЙ БАЙНА
Наймаачид ханш өсгөхдөө гарамгай атлаа бууруулах талд санаачилгагуй гэж хэлж болно. Он гарснаас хойш хэсэг хугацаанд шатахууны үнийн өсөлт буурч, валютын ханш тогтворжсон ч өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүний үнэ дорвитой бууралгуй, өнөөдрийг хурсэн. Гэтэл шатахууны үнэ дахин нэмэгдмэгц худалдаа үйлчилгээ эрхлэгчид өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүний үнийг огцом нэмсэнд иргэд бухимдалтай байна. Иймд бид нийслэлийн зуүн болон хотын төвийн оршин суугчдын дийлэнх нь үйлчлүүлдэг Баянзүрх худалдааны төвд өргөн хэрэглээний бараа бутээгдэхүүний үнэ ханш ямар байгааг тодрууллаа. Тус төв урьдын адил хөл хөдөлгөөн ихтэй, үйлчлүүлэгч олонтой байлаа. Ялангуяа мах, ногоо, талх нарийн боов гэх мэт хүнсний бүтээгдэхүүн борлуулдаг лангуу цөөнгүй худалдан авагчтай байв. Хүнсний ногооны хувьд шинэ ургацын ногоо гарсан учир үнэ нь тогтворжсон төдийгүй өнгөрсөн хаврынхтай харьцуулахад харьцангуй хямд байгаа юм. Харин талх, нарийн боовны тухайд өнгөрсөн наймдугаар сард 50-200 төгрөгөөр нэмсэн бол түүнээс хойш өөрчлөлт оруулаагүй байна. Тухайн үед үйлдвэрээсээ нэмэгдсэн үнэтэй ирсэн учраас худалдагчид мөн адил дээрх байдлаар нэмжээ. Энэ талаар нэгэн худалдагч "Иргэд биднийг дур мэдэн үнэ нэмсэн юм шиг ойлгодог. Үнэн хэрэгтээ үйлдвэрээс нэмэгдэж ирдэг учраас бид ашгаа тооцож нэг, хоёр зуухан төгрөгөөр нэмдэг юм. Түүнээс үйлдвэрийн үнийг огцом гурав,
дөрвөн зуугаар нэмэх боломжгүй шүү дээ. Одоо бол өмнөх үнээрээ худалдаалж байна" гэлээ.
АХУЙН ХЭРЭГЛЭЭНИЙ БАРАА 1000-3000 ТӨГРӨГӨӨР НЭМЭГДЖЭЭ
Ахуйн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүний тасаг хөл хөдөлгөөн багатай, иргэд үнэ ханшийг нь тодруулсан байдалтай байв. Учир нь, хүнсний бүтээгдэхүүнээс илүүтэй ахуйн хэрэглээний барааны үнэ огцом нэмэгдсэн байна. Тодруулбал, оо, сойз, ариун цэврийн цаас, живх, саван гэх мэт ахуйн хэрэглээний бараа худалдан борлуулагчид ханш тогтоодоггүй учир цаанаас ирсэн үнэнд зуун төгрөг ч нэмэхгүйгээр зардаг байна. Харин зарсан барааныхаа тодорхой хувийг авдаг талаар нэгэн худалдагч ярилаа. Тэрбээр "Үйлдвэрээс зарим нэр төрлийн барааны үнийг нэмж ирсэн учраас тухайн үнээр худалдаалж байна. Үнэ нэмэгдсэн болоод ч тэр үү ойрын өдрүүдэд иргэдийн худалдан авалт муу, бид орлого багатай байна. Шатахууны үнэ өссөн учраас барааныхаа үнийг нэмсэн гэдэг тайлбарыг хамтран ажиллагч байгууллагаас өгсөн. Хэрэв ам.долларын ханш тогтворжиж, шатахуун үнэ буурвал бараа бүтээгдэхүүний үнэ эргээд буурах байх. Одоогоор ахуйн хэрэглээний бараа дунджаар 1000-2000 төгрөгөөр нэмэгдсэн байдалтай байна" гэв. Иймд бид зарим барааны үнийг тухайлан тодруулав. Тухайлбал, 26500 төгрөгөөр худалдаалж байсан 68 ширхэгтэй живхний үнийг 30000 төгрөг болгож 3500 төгрөгөөр нэмсэн бол арван ширхэгтэй "Өд" ариун цэврийн цаасыг 6600- гаас 7500 болгон 900 төгрөгөөр нэмсэн байна. Энэ мэтээр ахуйн хэрэглээний барааны үнэ нэмэгджээ.
О.БЯМБАДЭЛГЭР: ИМПОРТЛОГЧИД ТӨРӨӨС ТАТААС АВАХ САНААГААР ЗОХИОМЛООР ҮНЭЭ НЭМЖ БАЙНА
Шатахууны үнэ болон ам.долларын ханшаас болж иргэдийн үнийн өсөлтөд цохиулж байна. Уг нь Засгийн газраас энэ талд шаардлагатай арга хэмжээг аль хэдийнэ авсан. Тодруулбал, АИ-80 болон АИ-92 авто бензины онцгой албан татварыг тэглэсэн ч нөхцөл байдал иймд хүрсэн байдлыг олон нийт хардаж байна Тухайлбал, "Монголын шатахуун хэрэгэлэгчдийн холбоо"-ны тэргүүн О.Бямбадэлгэр "Шатахууны үнийг буулгах боломжтой монополь импортлогч нар төрөөс татаас авах гэсэн санаагаар зохиомлоор үнээ нэмж байна" гэж байр сууриа илэр- хийллээ. Хэрэв шатахуун импортлогчид үнэхээр ийм байдал үүсгэсэн бол тэдний зохиомол үнэнээс болж иргэд түрийвчээ хоослуулж, сэтгэл санаагаар хохирч, олон айл өрх хоосон хоноход хүрч байгаа нь харамсалтай.
ХУВИЙН ТАКСИЧИД ҮНЭЭ НЭМЖЭЭ
Нисэх-Төв номын сангийн хооронд 1000 төгрөгөөр явдаг суудлын автомашин шатахууны үнэ нэмэгдсэн гэх шалтгаанаар 1500 төгрөг болгосон талаар нэгэн иргэн сошиалд байр сууриа илэрхийлжээ. Ямар нэгэн албан байгууллагад харьяалагддаггүй, хувиараа такси үйлчилгээ үзүүлдэг буюу "халтуурчид" дур мэдэн үнээ тогтоож амжсан нь энэ юм. Харин албан ёсоор такси үйлчилгээ эрхлэгчид одоогоор тарифаа өөрчлөөгүй байна. 2015 оны байдлаар албан ёсны бүртгэлтэй 17 аж ахуйн нэгжийн 564 такси иргэдэд уйлчилгээ үзүүлдэг гэсэн судалгаа бий. Тэд км-ынхаа үнийг одоогоор нэмээгүй ч цаашид нэмэхгүй гэсэн баталгаа байхгүй.
Бараа бүтээгдэхүүний үнийн өсөлт иргэдийн амьдралд хэрхэн нөлөөлж байгаа талаар зарим иргэний байр суурийг сонслоо.
ДОТООДЫН БАРАА БҮТЭЭГДЭХҮҮН ХЯМДХАН БАЙХ ЁСТОЙ
Г.Лхамсүрэн: -Сүүлийн үед ялангуяа өчигдөр /энэ сарын 8/ бараа бүтээгдэхүүний үнэ огцом нэмэгдсэн байна. Жишээлбэл, би "багет" гээд талхыг мянга гаруй төгрөгөөр худалдан авдаг байсан бол сая авахад 2000 төгрөгийн үнэтэй болсон байна. Хүмүүсийн түгээмэл хэрэглэдэг энгийн талхны үнэ ч гэсэн нэмэгдсэн байна билээ. Энэ мэтээр бараа бүтээгдэхүүний үнэ нэмэгдэж байгаа нь иргэдийн амьдрал, хоол хүнсэнд ихээхэн нөлөөлж байна. Гэхдээ монголчуудын амьдралын төвшинг гурав ангилж болохоор байна. Дээд төвшнийхөнд бараа бүтээгдэхүүний үнэ хэдэн төгрөгөөр нэмэгдэх нь огт хамаагүй. Доод буюу нэн ядуу хэсгийнхэнд мөн адил амьдралд нь нөлөөлөхгүй. Харин дундаж давхарга буюу цалингаас өөр орлогогүй иргэдийн хувьд бараа бүтээгдэхүүний үнэ нэмэгдэх нь амьдралд мэдэгдэхүйц нөлөөлдөг. Ийм үед дотоодын бараа бүтээгдэхүүн хямдхан байх ёстой. Гэтэл экспортын бараа бүтээгдэхүүнээс хэд дахин илүү үнэтэй байдаг. Уг нь түүнээс хямдхан байх боломжтой гэж үздэг. Ер нь шатахууны үнэ нэмэгдэхээр бараа бүтээгдэхүүний үнэ өсдөг нь бичигдээгүй хууль. Гэхдээ хэсэг хугацаань дараа шатахууны үнэ эргээд буурахад түүнийг дагаад бараа бүтээгдэхүүний үнэ буурдаг л байх ёстой. Тухайн үеийн нөхцөл байдлаасаа шалтгаалж бараа бүтээгдэхүүний үнэд өөрчлөлт орохыг үгүйсгэхгүй.
ШАТАХУҮН, АМ.ДОЛЛАРЫН ХАНШИЙН ӨСӨЛТ ХҮНД ЦОХИЛД БОЛЖ БАЙНА
Ж.Ууганбаяр: -Манайх Баянзүрх захтай ойрхон байдаг учраас эндээс хүнс, ахуйн хэрэглээний зүйлээ авдаг. Бид орон нутагт ажилладаг болохоор бараа бүтээгдэхүүний үнэ огцом нэмэгдсэнийг сая л мэдлээ. Өмнө нь би 30-40 мянган төгрөгөөр долоо хоногийнхоо хүнсийг хангалттай бэлтгэчихдэг байсан. Харин энэ удаад 40-50 мянган төгрөгөөр авч байна. Ерөнхийдөө өндөг, талх боов, гурил, будаа, төмс ногоо гэх мэт өмнө нь авдаг байсан бүтээгдэхүүнээ авлаа. Жишээлбэл, ногоон сонгино хоёр, гурван ширхэгийг граммлуулахад 2500 төгрөг болж байна. Ийм байдлаар нэмэгдэж байгаа нь шатахууны үнэтэй холбоотой гэдэг. Шатахууны үнэ нь ам.долларын ханшаас шалтгаалж дэлхий нийтэд шатахууны үнэ мөн адил нэмэгдсэн гэдэг тайлбар хэлдэг. Үнэн хэрэгтээ дотоодын үйлдвэрлэл хөгжсөн улс орны хувьд шатахуун болон ам.долларын ханш нэмэгдэхэд иргэдийн амьдралд цохилт багатай байдаг. Гэтэл манай улсын хувьд дотоодын үйлдвэрлэл хөгжөөгүй, залуучууд нь ажилгүй дийлэнх нь импортын бизнесээс ашиг харж байна. Ийм тохиолдолд шатахуун, ам.долларын үнэ ханш хэчнээн бага хувиар нэмэгдсэн ч манай улс, иргэдийн амьдралд хүнд цохилт болж байгаа юм.
НЭГНЭЭ БОДДОГГҮЙ НИЙГЭМД АМЬДАРЧ БАЙНА
Д.Цэеэрэгзэн: -Хүнсний хувьд гурилан бутээгдэхүүний үнэ нэмэгдсэн байна. Кг-ийн боорцог дөрвөн мянга хол давсан үнэтэй болсон байна. Монголчууд бид махан хоол түлхүү хэрэглэдэг, мах элбэгтэй учраас турж үхэхгүйхэн шиг болоод л байна. Гэхдээ хүнсний болон ахуйн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүнийг хаанаас худалдаж авч , байгаагаас шалтгаалж харилцан адилгүй үнэтэй байдаг. Жишээлбэл, томоохон зах, худалдааны төвийн хувьд харьцангуй боломжийн, хунсний дэлгүүрт арай үнэтэй байх жишээтэй. Гадна талбайд гар дээрээс борлуулж буй тохиолдолд хямдхан байдаг. Суүлийн үед Цагаан сар, улсын баяр наадам, шинэ жил гэх мэт томоохон баяр ёслолын үеэр шатахуун болон өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүний үнэ нэмэгддэг жишигтэй шүү дээ. Тэгээд эргээд үнэ ханшийг нь буулгадаггүй. Ийм л сонин тогтолцоотой, нэгнээ боддоггүй нийгэмд бид амьдарч байна. Хүнсний болон ахуйн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүн нь хэдэн төгрөгөөр нэмэгдсэн байсан ч хүн яаж ийж байгаад л худалдан авдаг. Үнэ нь нэмэгдсэн байна гээд огт худалдан авалт хийхгүй байдаггүй болохоор хумуусийн эрэлт хэрэгцээнд тулгуурласан үнийн хөөрөгдөл явахыг үгүйсгэхгүй. Хүнсний бүх бараан дотроос өсч, буурч үнийн хувьд уян хатан байдаг нь мах.
С.Юмсүрэн
Эх сурвалж: "Монголын үнэн" сонин
